فرایندهای ساختمانی
فرآیند ساختمانی
در روی پوسته زمین ساختارهای گوناگون ایجاد شده است که حاصل از تغییر شکل سنگها و اصطلاحاً فرایندهای تکتونیکی است. به مجموعه فرایندهایی که باعث تغییر شکل فیزیکی سنگها و ایجاد ساختارهای مختلف در زمین می شوند فرایندهای ساختمانی می گویند.
تنش (STRESS)
یک کمیت برداری است و عبارت است از نیرو بر واحد سطح که سبب تغییر شکل سنگها می گردد.
نیرو عاملی است که بر ذرات مادی و اجسام اثر کرده آنها را جابجا می کند و به حرکت در می‌آورد ضمنا تأثیر نیروها به مجموعه ذرات و یا اجسام مادی سبب می گردد که شکل ظاهری آنها نیز عوض شود چین خوردگی لایه های زمین بعلت نیروئی است که بر آنها وارد گشته است پس نیروها همواره از روی تأثیری که بر ذرات و اجسام می گذارند شناسائی و اندازه گیری می شوند.
انواع نیروها:
1– کششی: در این حالت نیروی وارد بر جسم سبب کشیدگی و دراز شدگی آن در جهات مختلف می گردد.
2– نیروی فشارشی (فشاری): در این حالت نیروهای وارد بر جسم سبب فشردگی در آن می‌شوند.
3– نیروهای مزدوج: از ترکیب دو نیرو که در دو جهت مخالف در امتداد یک سطح بر جسم اثر کند بوجود می آیند فرق اساسی بین این نیرو و نیروهای قبلی در این است که نیروی مزدوج در امتداد یک سطح اثر می کنند ولی نیروهای کششی و فشارشی در امتداد یک خط عمل می نمایند.
4– نیروهای خمشی:این نیرو به طور جانبی بر اجسام اثر می کند و سبب خمش ها آنها میشود.
5– نیوری چرخشی: این نیرو در نتیجه عمل دو نیروی دورانی که در جهت عکس هم عمل می‌کنند ایجاد می گردند.
تکتونیک: (زمین ساخت ورقه ای)
طبق این نظریه که در زمین شناسی بسیار جدید می باشد لیتوسفر قطعه قطعه بوده و هر قطعه یک صفحه نامیده می شود در واقع معتقدند در زیر لیتوسفر ، است کره وجود دارد که خمیری شکل بوده و قطعات لیتوسفر که هر کدام به شکل عرقچین می باشند روی این سست کره در حال حرکتند.
سست کره در اثر عوامل دما و فشار دارای یکسری حرکات کند می گردد و این حرکات باعث جابجائی لیتوسفر می شوند.
Plate tectonic
انواع حرکات لیتوسفر:
1- ورقهها از هم دور می شوند. از محل بین آنها که ایجاد شکاف گردیده ماگما بطرف بالا حرکت می کند و روی سطح زمین سرد می شود و پوسته جدیدی را بوجود می آورد که به آن پشته های بین اقیانوسی می گویند و یکی از عوامل کوهزائی بوده و کوههای اقیانوس را بوجود می آورد.
2 – ورقه ها به هم نزدیک می شوند و لبه یکی از آنها زیر صفحه دیگری می رود که به علت گرما و فشار ایجاد شده باعث تخریب لبه فرو رفته میگردد و بر اثر این حرکت زلزله و آتشفشان ایجاد می شود.
3 – نه به هم نزدیک می شوند و نه از هم فاصله گرفته و دور می شوند بلکه در امتداد هم می لغزند که باعث زمین لرزه های شدید می گردد.
- شش ورقه بزرگ و شش ورقه کوچک در کره زمین تشخیص داده اند که بزرگترین آنها ورقه آرام (اقیانوس آرام روی آن قرار دارد) و کوچکترین ورقه، ورقه عربستان (شامل عربستان و یمن و قسمتی از ایران می باشد)
کشور ایران روی دو ورقه قرار گرفته است، یک قسمت بالای چین خوردگی زاگرس که قسمتی از ورقه اوراسیا می باشد و قسمت جنوب زاگرس مربوط به ورقه عربستان است. (در نتیجه در قسمت جنوب زاگرس، اقیانوس وجود داشته که حدود 30 الی 40 میلیون سال پیش بر اثر به هم رسیدن ورقه اوراسیا و عربستان، چین خورده و چین خوردگی زاگرس بوجود آمده است و این حرکت هنوز هم ادامه دارد یعنی زاگرس در حال ارتفاع گرفتن است.)
درزه: نوعی شکستگی است که در آن هیچگونه جابجائی در بخشهای طرفین شکستگی نسبت به هم رخ نداده است و یا مقدار آن به قدری کم است که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود.
تقسیم بندی هندسی درزهها:
از نظر هندسی، درزهها را میتوان بر اساس موقعیت نسبی آنها به سطوح طبقه بندی سنگها و یا سایر ساختمانهای موجود در چینههایی که بوسیله درزهها قطع شدهاند مانند: شیستوزیته، لایه بندی، تورق، ... تقسیم نمود.
1 – درزه های امتدادی: به درزه هایی اطلاق می شود که امتدادشان موازی یا تقریبا موازی لایه بندی سنگ رسوبی و یا شیستوزیته طبقات اطراف باشد (مثل سطوح Fed و Fed)
2 - درزههای شیبی: در این حالت، امتداد درزه موازی یا تقریبا موازی جهت شیب تقسیم بندی است (مثل سطوح (abc , abc
3 – درزه های مورب یا مایل : درزه های هستند که امتدادشان موازی امتداد و شیب طبقات نباشد ( مثل سطوح gbG gBG در شکل پایئن صفحه )
4 – درزههای طبقهای (موازی لایه بندی): سطح این درزه ها به موازات سطح چینه بندی سنگها است. در این حالت ها معمولا تعداد زیادی از درزههای موازی وجود دارد و یک دسته درز را تشکیل می دهند. (مثل سطح gkl)
چینها:
چینها امواجی هستند که در سنگهای پوسته زمین دیده می شوند ، وقتی که طبقات سنگی تحت تأثیر نیروهای تکتونیکی قرار گیرند. تدریجا خمیدگی پیدا کرده و چین می خورند. این امر در طبقات رسوبی ، سنگهای آذرین و دگرگونی لایه لایه بهتر می توان مشاهده نمود. ابعاد چینها از چند سانتی متر تا چند کیلومتر در تغییر است . یک چین توسط امتداد و شیب طبقه تعریف میشود.
امتداد طبقه: امتداد یک طبقه ، جهت فصل مشترک سطح طبقه با سطح افق است که معمولا آن را نسبت به یک امتداد معین می سنجند (مثلا با امتداد شمال جغرافیایی یا مغناطیسی می سنجند)
شیب طبقه: شیب یک طبقه زاویهای است که بین سطح طبقه و سطح افق تشکیل میشود و در یک سطح قائم در جهت عمود بر امتداد لایه (شیب حقیقی) اندازه گیری می شود.
عناصر چین، جهت شناسائی و مطالعه چینها، بررسی و شناخت عناصر آن ضروری است. مهمترین مشخصه یک چین عبارتند از:
1– لولای چین: محل حداکثر خمیدگی در چین را اعم از تاقدیس و ناودیس، لولای چین می‌نامند (بعضی از مؤلفین محور و لولا را بعنوان دو مفهوم مترادف به کار می برند)
2– سطح محوری چین: سطح محوری در چین سطحی فرضی است که از تمام طبقات چین گذشته (تمام لولاهای چین را در برداشته باشد) و حتی المقدور آن را به دو بخش قرینه تقسیم نماید در مواردی که این سطح به صورت یک صفحه مسطح باشد. آن را صفحه محوری چین می نامند.
3– پهلوی چین: هر یک از بخشهای طرفین سطح محوری (صفحه محوری) چین را پهلو یا یال چین گویند.
4– محور چین: محل تقاطع سطح محوری با سطح افق ، محور چین را بوجود می آورد
5– اثر محوری چین: فصل مشترک سطح محوری چین با یک سطح قائم یا افقی را اثر محوری چین نامند
6– خط الرأس (ستیغ) خطی فرضی است که بالاترین نقاط چین را به یکدیگر وصل می کند.
7– خط القعر: در یک چین، خط فرضی است که پایین ترین نقاط چین را به یکدیگر متصل می‌نماید.
8– قله: بالاترین نقطه یک چین را قله گویند.
9– زاویه میل چین: زاویه شیب لولای چین را زاویه میل آن چین می نامند.
10– طول موج چین: فاصله بین دو قله متوالی دو تاقدیس یا دو ناودیس به نام طول موج چین معروف است.
11- دامنه چین: نصف فاصله عمودی بین خط الرأس چین و خط القعر مجاور آن را دامنه چین می نامند.
انواع چین:
برای چینها در قالب بندیهای گوناگون انواع مختلفی بیان شده است که به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:
1– چین تک شیب یا تک چین: در بعضی قسمتها از لایه های افقی ، بدون ایجاد شکستگی شیب بندی پیدا می کنند و از سنگهای مجاور خود بالاتر قرار می گیرند
2– تاقدیس: چینی که تحدب لایه ها در آن به سمت بالا قرار گرفته باشد (طبقات قدیمتر در مرکز آن قرار دارند)
3– ناودیس: چینی که تحدب لایه ها در آن به سمت پائین قرار گرفته باشد (طبقات جوانتر در مرکز آن قرارر دارند)
4– پادگانه ساختمانی: اگر طبقات تک شیب آن ادامه دهیم در منطقه محدودی شیب لایه ها کمتر شده و به طبقات اولیه قبل از تغییر شکل تبدیل می گردند اینگونه طبقات را پادگان ساختمان می نامند
5– چینهای مرکب
تقسیم بندی چینها بر اساس وضعیت محوری و یالها (تقسیم بندی هندسی):
1– چین متقارن
2– چین نامتقارن
3– چین خوابیده
4– چین برگشته
5– چین هم شیب
6– چین جناغی
7– چین جعبه ای
8– چین بادبزنی
گسلها:
شکستگیهایی همراه با تغییر مکان نسبی هستند که به موازات سطح گسل انجام گرفته اند که می تواند از چند سانتی متر تا صدها کیلومتر طول و همچنین چند سانتی متر تا دهها کیلومتر جابجائی داشته باشد.بر روی گسل فعال ساختن ساختمان خطرات بسیار زیادی دارد و همچنین احداث بنا بر روی نقاط گسل خورده مشکلاتی مثل نشست نا مساوی پی ها، جریان شدید آب زیرزمینی از سطح گسل را می تواند ایجاد کند.
ساختمان و اجزاء گسل:
1– امتداد گسل (امتداد یک خط افقی در سطح گسل است که مقدار آن نسبت به شمال بیان می شود.)
2– شیب گسل (زاویه بین سطح افق و سطح گسل را شیب گسل می نامند.)
3– سطح گسل (سطحی است که جابجائی طبقات روی آن انجام می گیرد.)
4– زاویه میل گسل (زاویه بین خط موجود در صفحه گسل با صفحه افقی را زاویه میل آن می نامند.)
5– کمر بال (فرا دیواره = قطعه روی سطح گسل را به این نام می خوانند.)
6– کمر پائین (فرو دیواره = قطعه زیر آن را کمر پائین می خوانند.)
توضیح اینکه اصطلاح کمر بالا و کمر پائین در مورد گسلهای قائم صادق نیست
انواع گسل:
1– گسل عادی: کمر بالا نسبت به کمر پائین به سمت پائین حرکت می کند.
2– گسل معکوس (رانده): کمر بالا نسبت به کمر پائین به سمت بالا حرکت می کند.
3– روراندگی: نوعی گسل معکوس که شیب صفحه گسل از 10 کمتر بوده و لغزش کلی آنها از یک کیلومتر بیشتر است.
4– گسل امتداد لغز: این نوع گسل که معمولا جابجائی بصورت افقی است و شیب زیادی دارد و لغزش به موازت امتداد صحفه گسل می باشد.
5– بالا راندگی و پائین افتادگی
بالای رانگی (هورست)
پائین افتادگی (گرابن)
طبقه بندی گسل بر اساس وضعیت گسل نسبت به طبقات اطراف :
1– گسل امتدادی 2– مورب 3– طولی
4– عرضی 5– شیبی 6- چرخشی
مطالعات در زمین
با توجه به نوع ساده و پیچیدگی آن و ساختار زمین شناسی منطقه میتوان سه مرحله کلی داشت.
1. بررسی های مقدماتی: به منظور مطالعه اولیه پروژه انجام میگیرد که این بررسی های مقدماتی شامل بررسی های زمین شناختی از روی نقشه های توپوگرافی و نقشه های زمین شناسی و عکس های هوایی و گزارش های منتشر شده و قسمت دیگر از بررسی های مقدماتی بازدید مقدماتی از منطقه برای شناختن پدیده های زمین شناختی بررسی زمین شناختی از تمام رخ نمودها جمع آوری اطلاعات از چاهها و قنات ها و معادن و ساختمان هایی که از محل پروژه احداث شده است صحت این فرضیات باید توسط کارهای پی جویی و ثابت شود. مثل تشخیص عمق لایه های هوازده و ضخامت رسوبات سطحی به کمک ترانشه ها و چاله های آزمایشی.
2. بررسی های تکمیلی: با توجه به چهارچوب کار پروژه و نتیجه های حاصل از مرحله اول بررسی های تکمیلی از موقعیت محل پروژه انجام می گیرد. این بررسی ها معمولا شامل: نقشه برداری، مطالعه زمین شناسی مهندسی محل پروژه و اطراف آن و اکتشاف لایه های زیرین زمین با استفاده از روش های مناسب حفاری است.
3. بررسی های مرحله ساخت: در تمام سازه های مهندسی بزرگ مثل سدها و پل ها در طول ساخت آزمایش‌هایی مورد بررسی قرار می گیرد تا نتیجه های بررسی اولیه و تکمیلی تاثیر شود.
نقشه های توپوگرافی: نوعی نقشه است که در آن پستی و بلندی های روی زمین به کمک تصویر افقی آن قسمت از زمین با مقیاس معین بر روی کاغذ ترسیم می شود. در این نقشه ها هر نقطه در روی زمین با طول و عرض جغرافیایی آن نقطه مشخص شده است که از آن برای تهیه نقشه های زمین شناسی نیز استفاده می کنیم. در نقشه های توپوگرافی با پیوستن نقاطی که دارای ارتفاع مساوی هستند منحنی هایی به نام منحنی میزان یا منحنی تراز را رسم می کنند که به کمک آنها پستی و بلندی های زمین مشخص می شود. در واقع با دیدن فاصله تراز یعنی اختلاف ارتفاع بین دو منحنی متوالی می توان نتیجه گرفت که وضعیت پستی و بلندی منطقه چگونه است که اگر فاصله آنها به هم نزدیک شود یعنی شیب تند می شود. (حداکثر آن وقتی که روی هم منطبق می شوند یعنی محل پرتگاه است) و زمانی که فاصله دو منحنی زیاد شود یعنی شیب کند شده و در محل هایی که منحنی تراز دیده نمی شود یعنی مسطح است.
مقیاس: مقیاس در نقشه در واقع نسبت فاصله دو نقطه در نقشه بر فاصله افقی حقیقی همان دو نقطه روی زمین می‌باشد. از روی نقشه توپوگرافی نیمرخ منطقه به کمک منحنی های میزان رسم می شود و روش کار به این صورت است که با رسم یک خط فرضی در محدوده مورد نظر که همه منحنی های میزان را قطع کند عبور داده و تصویر آن را روی محور طول ها از محورهای مختصات رسم می کنیم و به کمک محور yها ارتفاع نقاط را مشخص کرده که با رسم کردن نقاط معین نیمرخ مربوط رسم می شود.
نقشه های زمین شناسی: نوعی نقشه است که در آن اطلاعات به دست آمده از شناسایی های منطقه ای با در نظر گرفتن خصوصیات ژئوتکنیکی مواد و زمین شناسی محل به نمایش گذاشته می شود. در نقشه های زمین شناسی مشخصات سنگ ها و خاک ها زئو مورفولوژی و پدیده های ژئودینامیکی به طور مشروح دیده می شود که البته متناسب با منطقه و وسعت و همچنین نوع کاربری متفاوت خواهد بود.
دوران پالئوزوئیک Paleozoic به معنی زندگی دیرین است. معروفترین فسیلهای آن تریلوبیتها، فوزولین‌ها، گراپتولیت‌ها و آرکئوسیاتیدها می‌باشند.
دوران مزوزوئیک Mesozoic که به معنی زندگی میانه است و فسیلهای معروف آن آمونیت‌ها، بلمنیت‌ها و اوربیتولین‌ها می‌باشند.
دوران سنوزوئیک Cenozoic که به معنی زندگی تازه است و شامل دو دوره بنام ترشیاری که با فسیل نومولیت‌ها مشخص است و شامل دو دوره بنام ترسیاری که با فسیل نومولیت‌ها مشخص است و دوره کواترنری که گسترش و عقب نشینی یخچالها و خلقت اجداد انسانها آنرا معروف کرده است.
در مطالعات زمین شناسی برای درک تغییرات و تحولات در طول سن زمین که5/4 میلیارد سال تخمین زده شده است از موارد زیر کمک می گیریم.
1- سنگواره (فسیل)آثار و بقایای موجودات زنده مربوط به دوران های گذشته زمین شناسی را فسیل یا سنگواره می گوییم. در تشخیص مقاطع زمین شناسی از سنگواره راهنما استفاده می کنیم که مشخصات زیر را داراست:
الف: تشخیص آنها از دیگر فسیل ها آسان است. ب: انتشار جغرافیایی وسیعی دارند. ج: متعلق به جانداران ساده هستند. د: دارای دوره زندگی محدود و کوتاهی می باشند.
2- نمونه شاهد
الف: ردپا ب: حفرات (لوله هایی که توسط موجوداتی مثل کرم ها به وجود آمده اند) ج: کاسترولیت ها. معده بعضی حیوانات مثل خزندگان هستند. د: کوپرولیت ها، مدفون جانوران و محتویات شکم آنها.
3- تعیین سن مطلق زمین توسط مواد رادیواکتیو: می دانید طی فرایند رادیواکتیو بر اثر نیروهایی که ماهیت آنها شناخته شده نمی باشد پیوند پروتون و نوترونهای یک عنصر شکسته شده و موجب تبدیل شدن آن به عنصر دیگری می شود زمان تلاشی نیمی از اتم های هسته را نیمه عمر آن عنصر می نامند نیمه عمر کربن 5730 سال می باشد. نیمه عمر اورانیم 5238/4 میلیاردسال است.
گاهی اتمها در تعداد پروتون برابر اما در تعداد نوترونها متفاوت هستند. به این اتم ها ایزوتوپ می گویند.
مقیاس زمانهای دیرین :
گذشته زمین را به واحدهای زمانی معین بشرح زیر تقسیم می‌نمایند:
بزرگترین واحد زمانی را دوران می‌نامند. هر دوران به چند دوره تقسیم میشود و دوره‌ها را نیز میتوان به بخشهای کوتاهتری به نام عمر تقسیم کرد. وقتی اسن واحدها را به به طور منظم بدنبال هم قرار دهیم نوعی تقویم زمینشناسی حاصل میشود.
شواهدی که نشان میدهد یک دوران پایان یافته و دوران بعدی آغاز میشود بشرح زیر می‌باشد.
1- قطع شدگی در عمل رسوب‌گذاری برای مدتی طولانی
2- وجود تشکیلات سنگی متفاوت (تغییر در نوع سنگها ضخامت آنها و غیره)
3- پیدایش تغییرات چشمگیر در نوع فسیلها
تقسیم بندی اشکوبهای زمینشناسی
دور | دوره | دوران |
هولوسن(Ho) | کواترنری | سینوزوئیک (عصر حد واسط نوزیستی) |
پلئیستوسن(Ps) | ||
پلیوسن(Pl) | نئوژن (Ng) | |
میوسن(Mi) | ||
الیگوسن(Ol) | پالکوژن (Pg) | |
ائوسن(E) | ||
پالئوسن(Pc) | ||
بالایی(KU) | کرتاسه (K) | مزوزوئیک (میان زیستی) |
میانی(KL) | ||
بالایی (مالم)(JU) | ژوراسیک (J) | |
میانی (دوگر)((JM | ||
پایینی (لیاس)(JL) | ||
بالایی(RU) | تریاس (TR) | |
میانی(RM) | ||
پایینی(RI) |
ساختمانهای رسوبی
یکی از مهم ترین ساختمان ها در سنگ های رسوبی که متأثر از عوامل حین رسوب گذاری و همچنین فرایندهای بعد از آن می باشد ساختمان های رسوبی است که در ابعاد کوچک و بزرگ و در اشکال مختلف دیده می شود.
واحدهای چینه شناسی:
چینه شناسان برای بررسی زمان و همچنین چینه ها و فسیلها از مقیاسهایی استفاده می کنند که عبارتند از:
1- واحدهای زمانی زمین شناسی
2- واحدهای زمانی چینه شناسی
3- واحدهای زیستی چینه شناسی
4- واحدهای سنگی چینه شناسی
واحدهای زمانی زمین شناسی: بر اساس بررسی هایی که بر روی فسیلها، تعداد و تنوع جانداران انقراض آنها در مدتی کوتاه حوادث کوهزایی و نابیو ستگیهای صورت گرفته عمر زمین را به بخشهایی که از نظر زمانی نامساواند تقسیم می کنند این بخشها را واحدهای زمانی زمین شناسی گویند که به ترتیب شامل ائون، دوران، دوره، دور یا عهد است. هر واحد قسمتی از تاریخ عمر زمین است. نام دوره ها اغلب از روی نام یک ناحیه یا جنس رسوبات یا نام فسیلها تعیین شده است. تقسیم بندی عمر زمین طی چند جدول از نظرتان گذشت.
واحد های سنگی چینه شناسی: در واحدهای سنگی چینه شناسی، ویژگی های انواع سنگ های تشکیل دهنده چینه ها مورد تأکید است. بنابراین هر واحد سنگی چینه شناسی مجموعه ای از چینه ها است که قسمت عمده آن از یک نوع سنگ معین یا مجموعه ای از سنگها مشخص تشکیل شده باشد هر واحد سنگی چینه شناس ممکن است از یکی از گروههای سنگهای رسوبی ، آذرین و دگرگونی یا مجموعه ای از دو یا هر سه نوع از این گروهها تشکیل شده باشد ، این واحدها عبارتند از:
1– لایه: کوچکترین واحد سنگی چینه شناسی است و به واسطه داشتن ویژگیهای مشخص سنگ شناسی از لایه های بالا و پائین خود تمیز داده می شود
2– بخش: شامل چند لایه که از نظر ویژگیهای سنگ شناسی مشخص است و در بین قسمتهای دیگر به آسانی تمیز داده می شود.
3 – سازند: واحد سنگی اصلی چینه شناسی و عبارت از مجموعه لایه هایی است که دارای صفات سنگ شناسی مشخص باشد. بالا و پائین یک سازند مشخص ، ولی ضخامت آن حد معینی ندارد یک سازند ممکن است یک یا چند بخش داشته باشد.
4 – گروه: واحد بزرگتر از سازند است و از دو یا چند سازند پیاپی تشکیل می شود. واحدهای سنگی چینه شناسی را به ترتیب بزرگی میتوان به صورت زیر نوشت.
ستون چینه شناسی:
مجموعه ای از توالی لایه های سنگی (سازندها) یک منطقه را که بر اساس سنگوارههای راهنما، از قدیم به جدید مرتب کرده باشند ستون چینه شناسی گویند. زمین شناسان با توجه به مشاهدات و تحقیقات خود از ستون چینه شناسی در سراسر جهان، نمایانگر زمان در طی تاریخ گذشته زمین از ابتدا تا به امروز است هر لایه سنگی در ستون چینه شناسی با توجه به نوع سنگوارهها و ترکیب سنگ شناسی موجود در آن قابل تشخیص است ستون چینه شناسی یک مقیاس نسبی زمانی برای مقایسه لایه های سنگی و همچنین گسترش حیات و تغییر و تحول آن در طی عمر زمین را نشان میدهد.
نمونه سؤالات فصل هفتم
1- انواع نیروها که در صفحات زمینی می تواند باشد کدامند؟ شرح دهید.
2- در تکتونیک زمینی لایه لیتوسفر چگونه است؟ انواع حرکات آن را بنویسید.
3- پلیت عربستان چیست؟ ایران روی کدام قطعه واقع شده است؟
4- درزه را توضیح دهید و انواع آن را بنویسید.
5- چین را توضیح داده و انواع آن را بنویسید.
6- اصطلاحات زیر را توضیح دهید.
الف- سطح محوری چین ب- لولای چین ج- زاویه میل چین د- طول موج چین
7- گسل را توضیح دهید و انواع گسل را بگویید.
8- اصطلاحات زیر را توضیح دهید.
الف- امتداد گسل ب- شیب گسل ج- سطح گسل د- کمر بالا و پایین گسل
9- نقشه توپوگرافی چیست؟ منحنی تراز و مقیاس نقشه را توضیح دهید.
10- نقشه زمین شناسی چیست؟ و چه فایده ای دارد؟
11- سنگواره و نوعاً راهنما را توضیح دهید.
12- نمونه شاهد چیست؟
13- سن مطلق زمین چگونه تعیین می شود؟ بنویسید و نیمه عمر کربن را توضیح دهید.
14- تقسیمات پالئوزوئیک را تا دوره بنویسید.
15- واحدهای زمانی زمین شناسی را توضیح دهید.
16- واحدهای سنگی چینه شناسی را توضیح دهید.
17- ستون چینه شناسی را توضیح دهید.
نمونه تست‌های فصل7
1- نوع گسل در شکل مقابل چیست؟
الف- گسل امتداد لغز ب- گسل عادی ج- گسل رورانده د-گسل معکوس
2- نیروئی که در دو جهت مخالف در امتداد یک سطح بر جسم اثر کند کدام است؟
الف- کششی ب- فشارشی ج- مزدوج د- همه موارد
3- طبق نظر تکتونیک صفحه ای ایران روی کدام ورقه قرار دارد؟
الف- ورقه عربستان ب- ورقه اوراسیا ج- روی هر دو روقه الف و ب د- هیچکدام
4- بر اساس نظریه تکتونیک صفحه ای کدام صحیح است؟
الف- وقتی دو ورقه از هم دور می شوند از شکاف میان آنها ماگما خارج شود پشته های بین اقیانوسی حاصل آن است.
ب- با نزدیک شدن دو ورقه و حرکت یکی زیر دیگری موجب زلزله و آتشفشان می شود.
ج- از لغزیدن دو ورقه کنار هم می تواند ایجاد لرزه نماید.
د- هر سه مورد
5- اگر شکستگی اتفاق بیافتد ولی هیچگونه جابجائی در بخش های طرفین شکستگی نسبت به هم رخ ندهد می تواند درزه .... باشد.
الف- شیبی ب- مورب یا مایل ج- طبقه ای د- شیبی، درزه مورب یا مایل و درزه طبقهای
6- .... امواجی هستند که در سنگهای پوسته زمین بر اثر نیروهای تکتونیکی اتفاق افتاده و می‌تواند در طبقات .... باشد.
الف- گسلها – رسوبی ب- گسلها – رسوبی، آذرین و دگرگونی
ج) چینها – رسوبی د- چینها – رسوبی، آذرین و دگرگونی
7- چینی که تحدب لایه ها در آن به سمت بالا قرار گرفته باشد ....
الف- پادگانه ساختمانی است ب- چین تک شیب است
ج- ناودیس است د- تاقدیس است.
8- گسلی که معکوس است و شیب صفحه گسل از 10 درجه کمتر بود و لغزش کلی آن بیشتر از یک کیلومتر است
الف- امتداد لغز است ب- روراندگی است ج- هردو آنها است د- هیچکدام نیست
9- مقیاس نقشه ای که دو نقطه معین در روی نقشه یک سانتی متر فاصله دارند و در روی زمین همان دو نقطه یکصد متر فاصله حقیقی ایشان است چند می باشد؟
الف- ب- ج- د-
10- از مشخصات سنگواره راهنما نمی باشد.
الف- تشخیص آن ها از دیگر فسیل ها آسان است ب- انتشار جغرافیایی وسیعی دارد
ج- متعلق به جانداران ساده هستند د- دارای دوره زندگی محدود و کوتاه نمیباشد
11- جزء نمونه شاهد می باشد.
الف- ردپا، حفرات ب- کوپرولیت، گاسترولیت ج- هیچکدام د- الف و ب
12- اگر در یک نقشه توپوگرافی فاصله منحنی های میزان بتدریج در یک جهت افزایش داشته باشد علامت این است که:
الف- شیب زیاد می شود ب- مسطح است ج- شیب کم می شود د- پرتگاه است
13- کدام دوره با بقیه در یک دوران قرار نمی گیرد؟
الف- تریاس ب- ژوراسیک ج- کرتاسه د- پرمین
14- کدامین روش برای تعیین سن دقیقتر می باشد؟
الف- رادیو اکتیویته ب- محاسبه مقدار نمک دریا
ج- اندازه گیری سرعت فرسایش د- اندازه گیری ضخامت رسوبات
15- قطعات بالا آمده در گسل مرکب .... نامیده می شود.
الف- گرابن ب- هورست ج- روراندگی د- پایین افتادگی
16- موقعیت قرار گرفتن سنگها در تاقدیس چگونه است؟
الف- سنگ قدیمی تر در مرکز چین قرار دارند
ب- سنگ های جوانتر در مرکز چین قرار دارند
ج- سنگهای قدیمیتر در طرفین چین قرار دارند
د- سنگهای قدیمی در زیر و سنگهای جوان در رو قرار دارند
17- شکل مقابل چه نوع گسلی است؟
الف- معکوس ب- مورب ج- امتدادی د- گرابن
18- برآمدگی حاصل از اجتماع چند گسل را در یک محل که ممکن است به صورت کوه درآید چه می نامند؟
الف- گرابن ب- تاقدیس ج- ژئوسنکینال د - هورست
19- بر اثر چین خوردگی با سرعت زیاد در لولای چین ممکن است ...
الف- شکافهای کششی ایجاد شود ب- گسل خوردگی های کوچک ایجاد شود
ج- درزه های کششی ایجاد شود د- شکاف های برشی ایجاد شود
20- مهمترین عامل شکسته شدن سنگها:
الف- تنش حداکثر است ب- تنش حداقل است
ج- تنش متوسط است د- اختلاف بین تنش حداقل و حداکثر است
21- به شکستگی های بزرگ پوسته جامد زمین که با جابجایی همراه است:
الف- شکاف می گویند ب- درز می گویند ج- گسل می گویند د- هیچکدام
22- در شکل مقابل محور چین کدام است؟
الف- 1 ب- 2 ج- 3 د- 4
23- اگر در یک گسل خوردگی جابجایی در امتداد قائم مکان صورت گیرد چه نوع گسلی ساخته می شود.
الف- امتداد لغز ب- عادی ج- رانده د- هیچکدام
24- واحد اصلی و بزرگترین واحد سنگی چینه شناسی به ترتیب کدامند؟
الف- گروه-سازند ب- لایه-بخش ج- سازند-گروه بخش- لایه
25- واحدهای زمانی زمین شناسی به ترتیب عبارتند از:
الف- ائون- دوران- عهد- دوره ب- دوران- دوره- ائون- عهد
ج- ائون- دوره- دوران- دور د- ائون- دوران- دوره- عهد
26- نیمه عمر کربن کدام گزینه است؟
الف- 6/4 میلیارد سال ب- 5730 سال
ج- 1000سال د- هیچکدام
27- دوران مزوزوئیک به ترتیب به دوره های .... تقسیم می شود.
الف- تریاس، ژوراسیک، کرتاسه ب- ژوراسیک، کرتاسه، تریاس
ج- کرتاسه، ژوراسیک، تریاس د- ژوراسیک، تریاس، کرتاسه
28- واحدهای زمانی زمین شناسی که به دو قسمت عمده یا ائون تقسیم می شود عبارت است از:
الف- مزوزوئیک- سنوزوئیک ب- پالئوزوئیک و مزوزوئیک
ج- پرکامبرین و پالئوزوئیک د- پرکامبرین و فائروزوئیک
29- کوچکترین و بزرگترین واحد سنگی چینه شناسی به ترتیب:
الف- لایه و گروه است ب- بخش و طبقه است
ج- گروه و سازند است د- سازند و بخش است
30- کربونیفر از دوره های کدام دوران است؟
الف- پرکامبرین ب- پالئوزوئیک ج- سنوزوئیک د- مزوزوئیک